ذهن انسان خطوط منحنی را دوست دارد و از خطوط صاف می‌گریزد.ذهن انسان به طور ناخودآگاه ترجیح میدهد تا به ساختمان‌ها، خانه‌ها و حتی وسایل خانه منحنی شکل توجه کند، چرا که ذهن با دیدن فرم‌های منحنی شکل همان عکس‌العملی را نشان میدهد که گویی تصویر یا منظره‌ای زیبا در مقابل چشمانش است.
فرم صاف (Rectilinear): : در یک آشپزخانه تمام فرم های بکار رفته می تواند مستطیل شکل باشند. از کابینت ها و قفسه ها گرفته تا تیرک های سقف و پله ها. استفاده از فرم مستطیلبه این محیط باز و پذیرا، ثبات و ایستایی می بخشند.
فرم منحنی (Curved): : این فرم ها به فضا تعادل، نرمی و آرامش می بخشند و فضاهایی با حس موزون و آهنگین بوجود می آورند. در کنار خطوط عمودی و افقی، باعث تلطیف فضا می شوند. در یک فضای طراحی دکوراسیون داخلی تالار عروسی فرم های منحنی زیادی بکار رفته است. هر کدام از فرم های منحنی، جزئیات متفاوتی دارند که باعث جذابیت بیشتر محیط شده اند.
خطوط منحنی:
خطوط منحنی دارای چنان
روانی درونی می باشند که می توانند در پهلو گرفتن با هر شکلی می تواند
معنای خاص روانی به آن بدهد.چه بسا در برخورد با منحنی های ریگ های روان
بیابان،موج دریا ها،قوس رویایی طاق های مسجدویا موج دریاها، قوس رویایی طاق
های مساجد و ابنی ههای تاریخی تابلویی که برتری آن با انحنا می باشد، حس
آرامش و ماورایی به بیننده القا کند. این احساس نسبت به خط منحنی و دوار،
گویی درجان آدمیان نهفته است که چنا ن به آن پیوند درونی م ییابد . کافی
است در ستون فقرات آدمی نگریسته شود که هیچ خط صافی وجود ندارد و یا کودکی
که به صورت ناخودآگاه هنگام قلم در دست گرفتن منحنی را می گستراند و بسا
کوشش بیهوده دیگران است که میخواهند خط صاف کشیدن را بدو بیاموزند.
استیو وارنر (Steve Warner) می‌گوید: (خطوط منحنی حسی از لطافت و هم‌چنین قدرت را در فضا ایجاد می‌کنند. حاشیه‌های قدرتمند یا خطوط روی دیوار یک باغچه اگر به شکل منحنی باشند می‌توانند تاثیر زیادی در این فضا بگذارند و توجه همه را به خود جلب کنند. استفاده درست از خطوط منحنی و دایره‌مانند می‌تواند تاثیر زیادی در یک باغچه ایجاد کند، فضاها را به هم پیوند دهد، و به باغچه‌های کوچک‌تر عمق دهد. تاثیر این نوع خطوط در فضاهای بیرونی کوچک بیشتر به چشم می‌آید. به نظر من باغچه‌ها و باغ‌ها باید ملموس، سرگرم‌کننده، و جذاب باشند، و این خطوط منحنی هستند که می‌توانند چنین ویژگی‌هایی را وارد باغ‌ها یا باغچه‌ها کنند.)
یک خط منحنی که در یک فضای کوچک مورد استفاده قرار گرفته است به طور طبیعی از یک خط مستقیم درازتر به نظر می‌رسد، و همین مسئله باعث میشود تا فضا بزرگ‌تر به نظر برسد.
خطوط شکسته و منحنی چگونه روی احساسات ما تأثیر می گذارند؟
بررسی فعالیت مغز افراد توسط دستگاه تصویربرداری نشان می داد که طراحی منحنی در مقایسه با طراحی خطی به طور قابل توجهی فعالیت ناحیه ای در مغز موسوم به قشر سینگولات قدامی را افزایش می داد. این بخش مغز عملکردهای شناختی زیادی دارد اما یکی از عملکردهای ویژه آن همین موضوع مورد مطالعه وارتانیان یعنی نقش آن در احساسات است. بنابراین طراحی منحنی از مغز ما برای به تقلا واداشتن قلبمان استفاده می کند. سوالی که از معماری موزه بیلبائو نشات می گیرد این است که چرا خطوط منحنی به ما لذت احساسی بیشتری می دهد. برخی دانشمندان علم اعصاب بر این باورند که ممکن است پاسخ این سوال ریشه های انطباقی داشته باشد.
کی دیگر از مطالعاتی که چند سال پیش در دانشکده پزشکی هاروارد انجام شد، نشان می داد دیدن اشیا با گوشه های تیز مانند ساعت های مربعی شکل، نیمکت های گوشه تیز و چیزهایی شبیه به این ناحیه آمیگدالا در مغز را فعال می کند. این ناحیه از مغز مختص پردازش ترس است. بار و همکارش مایتال نتا معتقدند از آنجا که اشیای نوک تیز مدت های طولانی مصداق خطری جسمی برای ما محسوب می شود، مغز انسان ها خطوط تیز را معادل تهدید قلمداد می کند. به عبارت دیگر وارتانیان می گوید: ما خطوط منحنی را ترجیح می دهیم؛ به این دلیل که آنها سیگنال های بی خطر و فاقد به مغز ما ارسال می کنند.
انسان در طول قرن های مختلف بدون اینکه از این موضوع اطلاعی داشته باشد،از نتایج آن در آثار هنری و معماری خود بسیار استفاده کرده است ،مثلاً اکثر نقاشی هایی که برای نشان دادن رزم و جنگ استفاده میشود،از خطوط شکسته و زاویه دار و به اصطلاح گوشه دار بسیار استفاده می شود با احتمال که خالقان این آثار ممکن است حتی از تأثیری که خطوط شکسته روی احساسات و عواطف ما می گذاردند بی اطلاع بوده؛یا مثالی دیگری که در اینباره می توان زد در معماری اصیل ایرانی است،مسجد ها از زمان های بسیار دور به عنوان مکانی برای آرامش تلقی می شدند،علت اصلی این امر را می توان در طراحی و معماری منحصر به فرد آن جستجو کرد، در معماری ایرانی عموماً مسجد هارا گنبدی شکل می سازند،این امر به آن دلیل است که طراحی منحنی آرامش روانی بیشتری را به افراد می دهد و با اینکه این موضوع در قرن اخیر کشف شده اما این طراحی از سال ها قبل رواج داشته و این اهمییت این موضوع را در معماری ایران و سراسر جهان نشان میدهد.
چرا خطوط منحنی کاربرد ویژه ای در معماری دارد؟
اغلب افراد به اتاقی زیبا می گویند که در آن به جای استفاده از خطوط مستقیم از طراحی به وسیله خطوط منحنی یا دوار بیشتر استفاده شده باشد. علت چنین امری را باید در مغز خودمان جستجو کنیم. فیلیپ جانسون معمار بزرگ هنگامی که برای اولین بار موزه گاگنهیم در بیلبائوی اسپانیا را که توسط فرانک گری طراحی شده بود دید، گریست.
او گفت این معماری چیزی نیست که بتوان با کلمات آن را بیان کرد. اینچنین معماری فقط با اشک قابل توصیف بود. برخی منحنی های جادویی به کار گرفته شده در معماری این موزه باعث احساسی شدن جانسون شده بود. بسیاری از بازدیدکنندگان هم شاید برای اولین بار احساس مشابهی را تجربه کرده باشند؛ چرا که این ساختمان در میان مهم ترین و مدرن ترین معماری های دنیای کنونی قرار دارد. فارغ از این که جانسون و گری این موضوع را درک کرده باشند یا نه، باید گفت نمای خارجی مدور و معماری سرشار از خطوط منحنی این بنا شبکه احساسی عاطفی انسان را درگیر خود می کند.
هنگامی که از افراد پرسیده می شود میان یک شیء خطی و یک شیء منحنی کدام را انتخاب می کنید، اغلب دومی را انتخاب می کنند.این موضوع در انتخاب ساعت های گوشه دار، نامه هایی با فونت مجعد، تخت هایی با کوسن های مدور و حتی نخ دندان هایی با بسته بندی گرد قابل مشاهده است.
بتازگی دانشمندان علوم اعصاب نشان داده اند که این تاثیر خطوط منحنی تنها مربوط به سلیقه شخصی افراد نیست و این موضوع ارتباط تنگاتنگی با مغز ما دارد. محققان به سرپرستی اوشین وارتانیان از دانشگاه تورنتو طی همکاری مشترک با طراحان اروپایی، ۲۰۰ تصویر مختلف از معماری و دکوراسیون داخلی گردآوری کردند. معماری برخی اتاق ها سبک مدور داشت و از خطوط منحنی زیادی در آن استفاده شد و برخی دیگر معماری سراسر خطی با خطوط صاف و زاویه دار داشت.
وارتانیان و همکارانش افراد را در داخل یک دستگاه تصویربرداری مغز قرار داده و این تصاویر را به آنها نشان دادند و از آنها خواستند به هر اتاق برچسب زیبا و زشت بزنند. نتایج نشان می داد که احتمال انتخاب معماری نوع اول با خطوط منحنی به عنوان یک اتاق زیبا بیشتر از معماری با خطوط مستقیم بود. نیمکت های دوکی، قالیچه های بیضی شکل و تخم مرغی، طبقاتی با الگوی مدور خصوصیاتی بود که موتورهای زیباشناختی در مغز شرکت کنندگان را به حرکت وامی داشت. شایان ذکر است علاقه به معماری منحنی فقط مختص مردان نبوده و زنان شرکت کننده در این آزمایش نیز چنین واکنشی داشتند و نتایج نشان می دهد که معماری مدور به صورت جهانی مورد علاقه انسان هاست.
پریسا